Als scriptiebegeleider kom ik zoveel studenten bezig die zijn vastgelopen in hun literatuuronderzoek. Ze zijn op dat moment bezig met hun plan van aanpak voor hun praktijkonderzoek. Ze hebben al tientallen artikelen verzameld en gelezen. Ze zien door de bomen het bos niet meer en komen niet vooruit. Dan komen ze bij mij voor begeleiding.
Het valt mij heel vaak op dat het nog helemaal niet nodig was om al met de literatuur aan de slag te gaan. Er is heel veel tijd en energie verloren gegaan. Zonde. Daarom leg ik in dit artikel uit wat de juiste volgorde der dingen is als je een plan van aanpak moet schrijven voor je praktijkonderzoek.
Stap 1 Opleidingseisen in kaart brengen
Hier zou iedere student mee moeten beginnen, want hoe weet je wat er van je verwacht wordt voor je literatuuronderzoek wanneer je de eisen niet in kaart hebt gebracht? De eisen zijn je uitgangspunt voor alles wat je doet.
Een handig hulpmiddel voor het in kaart brengen van de opleidingseisen vind je in mijn gratis te downloaden boek.
Stap 2 Onderwerp vinden door te observeren in de praktijk en gesprekken te hebben in de praktijk
Bij een praktijkonderzoek vormt een probleem in de praktijk of een kans ter verbetering altijd de aanleiding voor het doen van onderzoek. Je begint dus nooit bij het zoeken van literatuur. Je begint met signaleren in de praktijk wat er speelt.
Handvatten om een onderwerp te vinden in de praktijk, vind je in deze blog.
Stap 3 Blauwdruk maken van het geheel
Als je een idee hebt voor een onderwerp dan ga je uitdenken hoe je dit kan gieten in het format van een afstudeeronderzoek. Je gaat na: wat zou dan de aanleiding kunnen zijn, wat het doel, wat de onderzoeksvragen, wat de deelvragen etc.
Hetzelfde onderwerp kun je altijd op meerdere manieren insteken. Je gaat dus aan de hand van het maken van een blauwdruk testen welke insteek een helder, afgebakend onderzoek oplevert met een rode draad erin.
Handvatten om zelf een blauwdruk te maken, vind je in mijn gratis te downloaden boek.
Stap 4 Gericht informatie verzamelen bij de opdrachtgever
Een blauwdruk levert een geconcretiseerd idee op van hoe jij invulling kan geven aan je onderzoek. Soms mist er informatie. Je hebt geprobeerd een idee logisch te vatten in verschillende scriptieonderdelen. Om er een logisch klinkend verhaal van te maken heb je soms bepaalde aannames moeten doen. Deze wil je nog toetsen in de praktijk bij je begeleider of collega's. Of je merkte dat de blauwdruk je dwong om concreet en specifiek te zijn, maar dat je een paar zaken niet helemaal concreet hebt. Ook dat zet je om naar vragen voor de praktijk. Of je hebt ontdekt dat er verschillende invalshoeken mogelijk zijn om je onderzoek in te steken en je wil navragen welke invalshoek de opdrachtgever het liefste heeft.
Na deze stap kun je de blauwdruk bijwerken.
Stap 5 Gericht iets toetsen in de literatuur
Het is nog steeds geen tijd voor literatuuronderzoek in de betekenis van allerlei bronnen verzamelen over je onderwerp. In je blauwdruk heb je een onderzoekvraag geformuleerd en een aantal deelvragen. Het kan dat je hierin begrippen hebt gebruikt, waarvan je twijfelt of het wel echt de juiste term is. In dit geval doe je even snel wat oriënterend onderzoek om te kijken wat voor term er in vergelijkbare contexten wordt gebruikt door onderzoekers.
Een andere optie is dat je bijvoorbeeld twee deelvragen hebt bedacht waarvoor literatuuronderzoek nodig is. Je vraagt je af of er wel echt een antwoord te vinden zal zijn op de vraag die je hebt geformuleerd. Je doet dan weer snel ter oriëntatie een zoekopdracht via Google (Scholar) en kijkt of hier zo op het eerste gezicht iets over te vinden is.
Zo niet dan kan je het even testen met een alternatieve vraag die inhoudelijk wel ongeveer dezelfde strekking heeft. Zo had ik bijvoorbeeld een student die hierdoor schakelde van de term ‘eigen regie’ naar ‘zelfredzaamheid’ in haar onderzoeksvraag en deelvragen omdat over zelfredzaamheid meer concrete informatie te vinden was.
Op basis van deze aanvullende informatie werk je je blauwdruk bij.
Stap 6 Alles in orde maken voor de inleiding/aanleiding
Nog steeds is het geen tijd voor literatuuronderzoek. Eerst ga je alle onderdelen uitwerken van de inleiding/aanleiding van het onderzoek. De naam hiervoor is per opleiding anders, maar het gaat om onderdelen uitwerken als: de beschrijving van de organisatie, een probleemanalyse al dan niet op macro, meso en micro niveau, het verhelderen van kernbegrippen.
Als je al precies weet waar je naartoe aan het schrijven bent, omdat je al een blauwdruk hebt gemaakt, is het onmogelijk om dan toch opeens te verdwalen in de literatuur bij het uitwerken van hoofdstuk 1. Je zoekt namelijk heel gericht een specifiek begrip op of gaat heel specifiek op zoek naar iets wat je met behulp van een bron wil kunnen onderbouwen.
Stap 7 Start voorbereiding van je literatuurverkenning of literatuuronderzoek
Eisen in kaart gebracht, onderwerp bepaald, blauwdruk gemaakt, aanvullende informatie verzameld om de blauwdruk af te ronden, hoofdstuk 1 uitgewerkt…. Nu ben je pas officieel bij het onderdeel literatuurverkenning of literatuuronderzoek of theoretisch kader (naam verschilt per opleiding).
Het zou dus niet moeten kunnen dat je totaal verdwaald bent in de literatuur wanneer je nog geen uitvoering hebt gegeven aan de stappen 1 tot en met 6.
Dat bedoel ik verder niet lelijk, want ik weet dat je helemaal niet overziet hoe je een praktijkonderzoek opzet en op een snelle manier een afstudeervoorstel in elkaar zet. Ik weet ook dat niemand op school je deze werkvolgorde gepresenteerd heeft. En ik weet ook dat deze werkvolgorde niet terug te vinden is in onderzoeksboeken of op Scribbr.
Deze werkvolgorde is deel van mijn eigen methode, ontwikkeld op basis van praktijkervaring vanuit het doel om studenten zo snel mogelijk het hele afstudeerproces te laten doorlopen op een manier dat het niet ingewikkeld is en leidt tot een voldoende.
Want ik weet dat jij je NIET afvraagt: hoe zit onderzoek doen nou eigenlijk in elkaar? Waar moet een probleemanalyse aan voldoen? Dat is allemaal kennis wat is gebaseerd op ‘Wat is onderzoek?’
Ik weet dat als jij achter de computer zit om aan je scriptie te werken dat jij je afvraagt: Waar begin ik? Wat moet ik DOEN? Hoe pak ik dat aan? Wat is de eerste concrete stap? En de volgende?
Mijn uitgangspunt is dan ook: Wat zijn de stappen die je als student in chronologische volgorde moet doorlopen om als resultaat een plan van aanpak te krijgen die voldoet?
Klinkt het je interessant om op die manier helemaal bij de hand genomen te worden? Om zelfs deze zeven stappen opgebroken te krijgen in mini-deelstapjes met voorbeelden? Bekijk mijn aanbod.
